مبحث چهارم – نسب ناشی از تلقیح مصنوعی

تلقیح به معنای باردار کردن و لقاح به معنی باردار شدن است. تلقیح مصنوعی، عبارت است از این که زن با وسایل مصنوعی و بدون وقوع رابطه زناشویی باردار شود. حال سوال این است که بچه متولد شده از تلقیح مصنوعی ، دارای نسب قانونی است یا خیر؟ سه مورد مختلف وجود دارد

۱تلقیح مصنوعی با نطفه شوهر

هرگاه مرد از طریق عادی نتواند صاحب فرزند شود ولی از طریق تلقیح مصنوعی بتواند، بی شک این طفل متعلق به مرد صاحب نطفه و زن وی می باشد؛ زیرا کلیه شرایط قانونی نسب در این جا وجود دارد و مانعی برای الحاق فرزند به پدر و مادر خود نیست . قانون گذار در موراد ۱۱۵۸ و ۱۱۵۹ ق.م از نزدیکی سخن گفته است و مقصود قانون گذار راه غالب برای بچه دار شدن است. پس اگر نطفه شوهر از غیر موارد غالب ذکر شده، داخل رحم زن تزریق شود، در الحاق این طفل به پدر و مادر قانونی خود شک نباید کرد.

۲تلقیح مصنوعی با نطفه غیر شوهر

حرمت باروری زن با نطقه ی مرد بیگانه نزد اکثر فقها پذیرفته شده است. فقها به روایت های چندی برای استنباط چنین حکمی استناد می کنند. روایت علی بن سالم در شمار این روایت هاست. وی از حضرت صادق (ع) نقل کرده است:

(( ان اشد الناس عذاباً یوم القیامه رجل اقر نطفته فی رحم یحرم علیه)) (( شدیدترین عذاب در روز قیامت، عذاب مردی است که نطفه ی خود را در رحم زنی که نسبت به او حرام است بریزد)).

روایت بر این دلالت دارد که قرار دادن نطفه ی مرد در رحم زنی که بر وی حلال نیست جایز نمی باشد. این عمل، در اغلب موارد ، به صورت مباشرت از سوی مرد انجام می گیرد، اما طلاق ((اقر)) به گونه ای است که قرار دادن توام با مباشرت و بدون مباشرت مرد را در بر می گیرد.

۳٫ تلقیح مصنوعی با استفاده از جنین جایگزین

جمع آوری اسپرم و تخمک از زوج های دیگر یا مردان و زنان بیگانه و بارور کردن آنها با یکدیگر و همچنین بارور کردن رحم مادر جانشین با تخمک مزبور یا جنین حاصل از آن است.

نفس عمل جمع آوری اسپرم و تخمک از زوج ها و مردان و زنان بیگانه در صورتی که دارای مقدمات حرام مانند نگاه کردن یا لمس نامحرم یا خود ارضایی نباشد، از نظر فقهی منعی ندارد. همچنین بارور کردن تخمک زن با اسپرم همسرش در خارج از رحم از نظر فقهی منعی ندارد و در منابع فقهی دلیلی بر عدم مشروعیت آن ها نیست، در نتیجه فقها نیز بنا به عدم وجود دلیل بر حرمت و با استناد به اصل اباحه، آن را جایز دانسته و فتوایی بر حرمت آن نداده اند. قانون نحوه ی اهدای جنین به زوج های نابارور نیز به جواز باروری تخمک به این شیوه اشاره دارد، از این رو از نظر حقوق نیز منعی وجود ندارد.اما حکم باروری تخمک زن بیگانه با اسپرم مرد بیگانه در خارج از رحم، موضوع جدیدی است که قبلا وجود نداشت. باروری تخمک زن بیگانه با اسپرم مرد بیگانه در خارج از رحم در صورت در برنداشتن مقدمات حرام جایز دانسته شده است، بدین دلیل که در زمره ی عناوین محرمه قرار نمی گیرد و هیچ یک از ادله عدم جواز پیشین نیز شامل این مورد نمی شود.

با توجه به وجود فتاوی جواز و عدم جواز درباره ی بارور کردن رحم زن ثالث با تخمک بارور شده یا جنین رشد یافته، چنین استنباط می شود که اشخاصی که فتوای مرجع آنها عدم جواز استفاده از رحم جایگزین بدون وجود رابطه ی زناشویی بین مرد صاحب اسپرم با مادر جانشین است، بدلیل نامشروع بودن موضوع قرار داد نسبت