حقوق عمومی چیست؟
حقوق عمومی، یکی از رشته های اصلی علم حقوق است. علم حقوق در یک تقسیم بندی نخستین به حقوق خصوصی و حقوق عمومی تقسیم می شود. موضوع حقوق خصوصی در درجه ی نخست فرد است ولی موضوع حقوق عمومی کلیت جامعه است. حقوق عمومی بیشتر متشکل از قواعد آمره است و عامل اجبار و یک سویگی از طرف قوای عمومی در آن نقش دست اول را بازی می کند.
در نگاه از منظری دیگر می توان گفت: پیکره ی جامعه از دو رکن تشکیل شده است: فرمانروایان و فرمانبران. حقوق خصوصی روابط بین فرمانبران را انتظام می بخشد و حقوق عمومی روابط بین فرمانبران و فرمانروایان را مورد توجه قرار می دهد.
در گذشته به این رشته ((حقوق سیاسی)) می گفتند. این نامگذاری خود گویای موضوع این رشته است. از عنوان (( حقوق سیاسی)) ارتباط بسیار نزدیک این رشته ی حقوق با علم سیاست روشن می شود. پس می توان گفت :حقوق عمومی رشته ای از حقوق است که به پدیده های سیاسی می نگرد و آنها را بررسی می کند و چون حقوق است، بدیهی است که مسائل سیاسی و نهادهای سیاسی را به طور حقوقی بررسی می کند.
برای آشنایی بیشتر با این علم توضیحات دیگری نیز می آوریم.
حقوق عمومی قواعد مربوط به سازمان دولت و طرز عمل آن و مقررات مربوط به سازمان های دولتی و به طور کلی روابط بین مردم و دولت را تنظیم می کند. بررسی روابط دولت و سازمان های وابسته به آن و مامورین آنها با افراد جامعه در قلمرو این علم است. معمولا مهمترین مقررات حقوق عمومی هر کشور در قانون اساسی آن کشور بیان می شود ( البته ممکن است قانون اساسی کشوری مدون یا گاهی غیر مدون باشد).
اهداف عمده حقوق عمومی عبارتنداز:
- تهیه و ارائه خدمات عمومی در جهت منافع عمومی.
- برقراری امنیت و نظم عمومی .
- تنظیم روابط فرد با دولت و دولت با فرد. ( که در این زمینه حقوق عمومی از حقوق خصوصی جدا می شود)
- مهار و کنترل قدرت دولت یا حاکمیت و برقراری حکومت قانون و یا همان قانون مداری.
- اعلام و حفظ و حمایت حقوق طبیعی فرد و حقوق سیاسی شهروندان.
حقوق عمومی دارای شاخه های اصلی زیر است:
۱٫ حقوق اساسی : حقوق اساسی پایه و مبنای حقوق عمومی است. زیرا در آن ساختمان حقوقی دولت و رابطه سازمان های آن با یکدیگر مطرح می شود. همچنین در آن حقوق سیاسی مردم و نیز تکالیف اصلی که بر عهده ی دولت ها است گفته می شود.
۲٫ حقوق اداری: در این شاخه درباره اشخاص حقوق اداری و تشکیلات و وظایف ادارات دولتی و جاهایی مثل شهرداری ها و نیز تقسیمات کشوری و روابط این سازمان ها با مردم بحث می شود.
۳٫ حقوق مالیه: قواعد مربوط به مباحث مالی مثل مالیات ها و نیز عوارضی که دولت از مردم دریافت می کند و مقررات مربوط به آنها و مباحث بودجه ی کشور، در این شاخه قرار می گیرد.
۴٫ حقوق کار: رابطه ی بین کارگر و کارفرما و مسائل اجتماعی ناشی از آن و نیز تامین اجتماعی در این شاخه مورد توجه و بررسی قرار می گیرد.
۵٫ حقوق جزا: شاخه ای از حقوق است که اعمال و اقدامات و یا ترک اقدامات لازم که به منافع عمومی و یا امنیت عمومی آسیب وارد می کند و باید پادافره (مجازات) قرار گیرد را در بر می گیرد. در این شاخه آن گونه رفتارهای مجرمانه که اعمال مجازات از سوی دولت را در پی دارند مورد بررسی قرار می گیرد.
۶٫ حقوق بشر: آن دسته از حقوق بنیادین و طبیعی را که انسان ها باید داشته باشند به عنوان حقوق بشر می خوانند و حقوق بشر نیز در زمره ی مباحث حقوق عمومی می تواند قرار گیرد.