الف)فاجعه جمعیتی
مشکلات جمعیتی روسیه را می توان در چند معقوله مورد بررسی قرار داد که عبارتند از:
۱٫شیوع کشنده بیماری های مرگ آور
۲٫مسائل نژادی
۳٫تأثیرات کاهش جمعیت
در روسیه از مدت ها پیش سنت ازدواج در سن پایین مرسوم بوده است.در سال ۱۷۴۴ کلیسا سن ازدواج را برای زنان ۱۳ سال و برای مردان ۱۵ سال تعیین کرد و ازدواج عروس ها بین ۱۳-۱۴ و دامادهای ۱۵-۱۶ ساله تا قرن نوزدهم قانونی بود.
از صد سال پیش تشکیل خانواده دچار تغییراتی شد ولی باز سن ازدواج پایین تر از امروز بود (زنان به طور متوسط، در۲۰ سالگی و مردان در ۲۲ سالگی ازدواج می کردند) و درصد کمی از جمعیت تا قبل از ۲۵ سالگی مجرد باقی می ماندند.
در مناطق جنوبی روسیه، دختری که تا سن ۱۹ سالگی ازدواج نمیکرد جلوه خوبی نداشت.
نه تنها دختران که پسرها نیز اگر تا سن مشخصی تشکیل خانواده نمی دادند، واقعاً تأسف آور بود و عضو جامعه به حساب نمی آمدند.
از قرن بیستم، پس از نوساز شدن روسیه، شرایط باید تغییر می کرد، هم چون اروپا که به عنوان مثال، اولین ازدواج تنها در مرز سی سالگی انجام میگرفت و درصد زیادی از مردم در این سن ازدواج می کردند؛ آن ها معنقد بودند که اصلاً نیازی به تشکیل حانواده نیست اما عملاً هیچ تغییری در روسیه صورت نگرفت؛ در اوایل سال های دهه ۱۹۹۰، هم چون صد سال پیش از آن، ۸۰ درصد دختران روس تا سن ۲۵ سالگی ازدواج میکردند.اکثر آن ها سعی می کردند تا سن ۱۸ سالگی رسماً ازدواج کنند، یعنی بلافاصله پس از رسیدن به سن قانونی.
از طرف دیگر برای بالا بردن رفاه دختران آرزو داشتن شغل را داشتند و حتی آن را برای خود مهم تر از ازدواج موفق می دا نستند.بدین صورت ازدواج رسمی کم کم جایگاه خود را از دست داد.
اگرچه به طور سنتی در روسیه زندگی مشترک بدون ازدواج رسمی پسندیده نیست اما در سال های اخیر تحت تأثیر زندگی در غرب، جمعیت جوان روسیه آرام آرام به این سو حرکت می کند.جوان ها معتقدند قبل از ثبت ازدواج لازم است مدتی با هم زندگی کرده و یکدیگر را بشناسند.
امروز چیزی درحدود ۴۵ درصد مردان و ۳۰ ردصد زنان سنین ۲۰-۲۴ سال و ۲۰ ردصد مردان و زنان سنین ۲۵-۳۹ «بدون ازدواج رسمی» با یکدیگر زندگی می کنند.
زن و مرد جوان ترجیح می دهند تنها با یکدیگر ملاقات داشته باشند، آن را هم بدون مالکیت مشترک (در واقع یک سوم د ختران و تقریباً نیمی از مردان جامعه روسیه در حال حاضر به این شکل زندگی می کنند).
اما هر چه سن و سال بالاتر است، تمایل به زندگی سنتی و داشتن خانواده با تمام مشخصات شایسته آن بالاتر می رود و به آماری در حدود ۹۰ در صد افراد این سن می رسیم.
رویای قدرت بزرگ نخبگان فعلی روسی نمی تواند بدون داشتن منابع انسانی ماهر، پیشرفته و فراوان تحقق یابد.
با این وجود، از دهه ۱۹۸۰ این کشور کاهش دراماتیکی در میزان جمعیت، تسهیلات و متوسط عمر زندگی داشته، و این در حالی است که میزان مرگ و میر و بیماری شامل ایدز، سل و … در روسیه افزایش داشته است .از سال ۱۹۹۵ تا میانه های سال ۲۰۰۷ جمعیت کل این کشور حدود ۵/۶ میلیون نفر کاهش یافت و به پایین تر از ۱۴۲ میلیون نفر رسید که تقریباً کاهشی ۴/۴ درصدی می باشد.کاهش جمعیت معمولاً در حالت جنگ و مهاجرت وسیع رخ می دهد، اما کاهش جمعیت روسیه در حالی رخ داد که در حالت صلح فوق العاده ای قرار دارد و از رشد اقتصادی و میزان مهاجرت مثبتی نیز برخوردار می باشد.
روسیه نهمین جمعیت بزرگ جهان را در اختیار دارد اما پیش بینی می شود که جمعیت آن تا سال ۲۰۲۵ به ۵/۱۲۸ میلیون نفر و تا سال ۲۰۵۰ به ۴/۱۰۹ میلیون نفر برسد.
به دلیل پایین بودن میزان تولد و بالا بودن میزان مرگ و میر، روسیه هر سال در حال از دست دادن میانگین ۷۰۰۰۰۰ هزار نفر از جمعیت خود است.
در سال ۲۰۰۶ میزان مرگ و میر ۲/۱۵ مرگ در هر هزار نفر بود در حالیکه میزان زاد و ولد ۴/۱۰ تولد در هر ۱۰۰۰ نفر بوده است.
در قیاس با دیگر کشورهای صنعتی میزان تولد در روسیه پایین است و میزان مرگ و میر به ویژه در میان جامعه کارگری مردان، شگفت انگیز می باشد.
متوسط عمر مردان روسی ۵۹ سال است که ۵ سال پایین تر از میانگین ۴۰ سال پیش و ۱۳ سال پایین تر از متوسط عمر زنان روسی می باشد، که یکی از بزرگترین شکاف های سنی در جهان است.راه حل وسوسه کننده اخیر، یعنی پرداخت ۴۰۰۰ دلار در ازای هر تولد ممکن است باعث ایجاد یک مسئله رفاهی ارثی در جاهایی که تولد وجود ندارد و هم چنین رشد جمعیت مسلمان (که دولت مردان روسی از آن هراس دارند) و جمعیت فقیر روستایی و شهری این کشور شود.